Nico van Ewijk
Op 17 december 2021 overleed Nico van Ewijk. Als ik aan hem terugdenk, dan komen er verschillende dingen in me op. Allereerst het materiaal dat hij bedacht voor Montessorischolen. Dat materiaal is de Dierenbak.
De dierenbak geeft een beschrijving van een voorbeeld van een dier dat je makkelijk in de natuur kunt waarnemen. Dat dier is de eend. Als een kind dat met een groepje andere kinderen gedaan heeft in een vijver in een park of ergens anders in de natuur, dan kunnen de observaties in het groepslokaal van de school geanalyseerd worden door middel van het beantwoorden van een aantal vragen. Die vragen kunnen tenslotte ook gebruikt worden om een ander dier te bestuderen, dat je ook waarneemt in de natuur of bestudeert aan de hand van boeken uit het documentatiecentrum van de school. De dierenbak werd uitgebreid door een deskundige onderzocht, die ook geschoold was als Montessorileraar en door hem werkzaam bevonden voor gebruik door kinderen.
Maar laten we de betekenis van Nico niet beperken tot een stukje materiaal. Er is zoveel meer. Hij was met zijn middenbouw op de Zevende Montessorischool in Amsterdam een voorbeeld van hoe elke Montessorileraar met kinderen zou moeten omgaan. Samen met een aantal studenten van onze opleiding in Amsterdam bezocht ik hem eens in zijn groep. Philip, een van die studenten, was een meter of twee lang. Dat had de belangstelling van de kinderen die met Nico gingen bespreken of je die meneer kon vragen of je hem mocht meten? En hoe je dat dan moest doen? Nico reageerde meteen positief op dat idee. Hij vroeg niet of de rekentaak al af was. Niks Vrijheid in Gebondenheid, maar echte vrijheid en dat je misschien het beste die meneer kon vragen om op de grond te gaan liggen. Dat was meten gemakkelijker dan wanneer hij rechtop stond. Ik kan me niet herinneren of het er nog van gekomen is, maar die grondhouding – ruimte geven aan de belangstelling van kinderen – maakte toen diepe indruk op me.
Een ander moment dat ik me herinner was het optreden van zijn schoolorkest. De jaarlijkse ledenvergadering van de AMI in Amsterdam was er vaak één van diepzinnig oreren. Het kind raakte hierbij dan een beetje uit beeld. Ik wou dat doorbreken en stelde mijn AMI-vrienden voor om eens een voorstelling van kinderen te organiseren die deelnemers aan de vergadering konden bijwonen. Dat werd een optreden van het schoolorkest onder leiding van Nico in de Zevende Montessorischool. Nico legde uit dat hij het belangrijk vond dat zoveel mogelijk kinderen konden meedoen aan een uitvoering. Dat leidde tot het samenspelen van muzikantjes van veel verschillende niveaus in één orkest. En om dat samenspelen ging het hem.
Ook het laatste gesprek, dat ik kort voor zijn dood telefonisch met Nico had, inspireerde me. Ik sprak met hem over de Dierenbak in verband met een Biologie-reader die ik aan het herzien ben. Na ons gesprek herinnerde ik me dat hij ooit de teksten van de Geschiedenismethode Nederlandse Geschiedenis in Perioden van Annie Romein-Verschoor en Jo Prins -Werker bewerkt had. Methodisch een voortreffelijk leermiddel, die methode, maar qua taal had de muze niet op de schouders van beide dames gezeten toen ze aan het schrijven waren. Nico had die teksten ooit eens herzien; ze beter leesbaar voor kinderen gemaakt. Misschien konden we iets met dit werk in een nieuwe versie van de Geschiedenis-reader waar ik inmiddels aan begonnen was?? Dat is er dus niet meer van gekomen.
Ik vertel over mijn samenwerking met Nico om aan te geven hoe ik die samenwerking met hem door de jaren heen gewaardeerd heb.
Hallo, ik ben zijn tweede kleindochter en wilde u ook bedanken voor het mooie bericht ter nagedachtenis van mijn opa, en jullie leerkracht (zoveel als hij ook een leerkracht voor ons was). Ik keek zeer op naar mijn opa en hij was duidelijk een speciale persoon, niet alleen voor ons maar ook voor zo veel onder jullie. Ik ben blij om jullie berichten te kunnen lezen en hem zo nog op een manier te leren kennen.
Ik wilde jullie ook nog even laten weten dat ik als kind door zo veel kaften ben gegaan met al jullie kunstwerken die tijdens het knutselen werden verricht. Mijn opa heeft het nooit over zijn hart kunnen krijgen om die weg te gooien.
Ook verhalen over hoe hij met zijn klas door Amsterdam ging en de architectuur besprak en hoe het water niveau veel hoger lag. Kaarten in de hand liepen kinderen dan rond in de stad. Ik kon het mij als kind zo inbeelden.
Ook had hij nog een cassette met hij die in de klas les gaf en een kinder concert begeleidde, waar hij mij ook vaak over vertelde.
Dank jullie wel om mijn opa nog te herinneren en over hem te schrijven. Ik mis hem zeer en was blij hem even terug te kunnen ontmoeten in jullie verhalen over hem.
Een mooie reactie. Ik kan me goed voorstellen dat het een fijne ervaring was om een persoon als Nico als Opa te hebben.
Wat verdrietig om zo’n prachtig mens te verliezen.
Nico was mijn docent op de PABO te Utrecht.
Hij was een druk bezet man : lessen in Rotterdam, Utrecht en natuurlijk zijn middenbouwgroep in Amsterdam.
Hij gaf vol passie les. Wat waren zijn lessen een feest!
En niet te vergeten zijn aandacht voor je materialen boek. In mijn boeken staan nog steeds zijn tips met
potlood genoteerd.
Lang geleden ….. rond 1985.
Zoekend naar het huidige aantal montessorischolen stuit ik op het overlijdensbericht van Nico van Ewijk.
Bam, als een oerknal, als een afschuiving, als een mineurstemming, … komt het bij mij binnen. Ik verstil, terwijl ik Nico (in mijn gedachten) op de piano ‘In iedere kleine appel daar lijkt het wel een huis…’ speelt tijdens het behalen van mijn Montessoridiploma in 1999.
Nico was mijn mentor op de Montessori-PABO in Utrecht. Vaak genoeg was ik in zijn kamertje, om een sigarendoosje te halen voor een nieuw materiaal, om met mijn werkgroepje te sparren over onze planetenbak (gebaseerd op de dierenbak) of gewoon te praten over het zijn van een leid(st)er in het montessorionderwijs. Nico had altijd wel een prachtig verhaal om zijn onderwijs aan ons te illustreren.
Blij verrast was toen ik Nico tegenkwam op de dag van kinderrechten (3-11-2017) in Den Haag. “Ha, Jacintha, hoe gaat het met jou?!?” Na al die jaren herkende hij mij (en ik hem uiteraard) en wist mij na al die jaren bij naam te noemen. We hebben herinneringen opgehaald en heerlijk gesproken over het huidige montessorionderwijs.
Ik kan nog zoveel dingen vertellen… één ding is zeker… vergeten zal ik hem nooit!
Iedereen die hem heeft gekend, heel veel sterkte, kracht en liefde.
Dank voor je reactie. En voor je informatie: Nederland telt momenteel 159 Montessorischolen.
Hallo ik ben een van de kleindochters van Nico en wenste u te bedanken voor het mooie stukje dat u heeft geschreven.
Ik kende hem altijd als mijn opa en alhoewel ik wat van zijn werk af wist vind ik het prachtig dat ik dankzij deze tekst wat meer van hem te weten ben gekomen.
Toen ik jong was en mijn zus en ik onze vakanties met hem doorbrachten was hij even veel een leerkracht als een opa. Hij leerde ons rekenen aan de hand van de blokjes en spoorde ons altijd aan om net zoals zijn studenten de natuur te verkennen en op onderzoek uit te gaan. Hij spoorde ook ons altijd aan met vragen rondom diverse onderwerpen.
Van hem heb ik ook mijn passie voor geologie en meer specifiek fossielen ontdekt. Voor mijn zus was dit de muziek.
Ik bedank u dus nog maals voor dit mooie stuk.
Jullie hadden een fijne Opa.
Jacqueline Hendriksen schrijft me:
Dank voor je mooie artikel.
Ik heb zeer warme herinneringen aan Nico. Hij is een van mijn kosmische inspiratoren.
In 1983 ( ongeveer) startte ik de kosmische werkgroep Regio Oost, samen met Hein Heuven en Dieuwke vd Meer. We mochten samenkomen bij Nienhuis, en Han vd Kemp ontving ons. Dit project, gevoed door een cursus die wij volgend op de Delftse Montessorischool, werd langzamerhand groter. En zo kwam Nico in beeld. Hij nam ons mee naar de ‘ aardlagen’ en met hem en dankzij hem zaten we op een dag op een montessorischool in Duitsland, en daarna in Nijmegen. Hij toonde heel eenvoudig en sober met zijn geologische blokken hoe de aarde, de korst, de slenken, de heuvels, het landschap om ons heen in elkaar zit. Zijn geologische blokken, zijn verhaal over stenen, zijn magisch.
En de magie van Nico draag ik altijd bij me.
André Gilare schrijft me:
Beste Fred,
Gecondoleerd.
Ik kende Nico niet persoonlijk maar ken de dierenbak wel. De richtvragen gebruik ik veel. Mooi hoe je beschrijft hoe hij het montessorionderwijs vorm heeft gegeven. Ik mis dat nu zelf (rekentaken afmaken e.d.)
Ook Geschiedenis in perioden gebruik ik met richtvragen.
Er zijn personen die belangrijk zijn geweest voor het montessorionderwijs. Nico is er een van.
Andre
Martine Lammerts schrijft me:
Gecondoleerd met het verlies van Nico.
Ik heb hem niet persoonlijk gekend maar weet van andere collega’s dat inderdaad de dierenbak een van zijn hand was en dat hij veel kon met de bellen.
Je hebt een mooi stukje geschreven over hem.
En jij blijft ook maar schrijven, heel fijn
Theo Hameeteman schrijft me:
Bedankt voor je bericht.
Wat een verdrietig nieuws. Gecondoleerd met dit verlies.
Frans Gabler schrijft me:
Zo rond 1972 hospiteerde ik als 17 jarige bij Nico in de middenbouw op de 4 e in de 2e Boerhaavestraat. Die periode maakte een onuitwisbare indruk op me.
Enerzijds de rust die hij uitstraalde in zijn groep, anderzijds de expressie en de pret als hij de klas liet zingen met zijn trekzak als begeleiding.
Dat is nu 50 jaar terug, maar ik zal het nooit vergeten.